Meer Balkan in Macedonie

Hierbij een reisverslag van onze trip naar Macedonië. Naast dat dit verslag onze vakantie-ervaringen bespiegelt, gaat het tweede deel over de recente onrust in het land en ons bezoek aan Skopje. Het is dus een uitgebreid verhaal, dat vooral voor onszelf bedoeld is, maar wie interesse heeft mag meelezen :-)

Mocht je (ook nog) zin hebben in wat plaatjes, dat kan via deze link:
https://picasaweb.google.com/107358251491203674111/MacedonieSelectie?authuser=0&authkey=Gv1sRgCP3GqNLmte_v9wE&feat=directlink

(ev.t even selecteren en plakken in je browser).

We hadden een vakantie van 10 dagen geboekt naar Ohrid in Macedonië. Ohrid was voor ons een onbekende stad in het zuiden van Macedonië, vlakbij de Albanese en Griekse grens en telt ca. 50.000 inwoners. In de oudheid heette Ohrid Lychnidos, stad van licht, naar het kristalheldere water van het meer waar het aan ligt. Ten tijde van Philippus II (382-336 v. Chr.), vader van Alexander de Grote, vestigden de eerste Macedoniërs zich in de stad. Het meer is vermoedelijk 3 miljoen jaar oud en daarmee één van de oudste meren van de wereld, ca 34 km lang en op sommige plaatsen 300 meter diep. Het meer wordt vooral gevuld via ondergrondse grottenkanalen vanuit het Prespameer dat 200 meter hoger ligt.

Het dorpje Ohrid is een toeristenplaats en in de zomermaanden vooral voor de Balkanmensen, maar er komt ook een behoorlijke stroom (Nederlandse) toeristen daar genieten van de frisse lucht, koelte van het meer, zon, lekker eten (met invloeden uit alle omliggende landen), gunstige prijzen en de gastvrijheid van de inwoners. In juli en augustus vindt jaarlijks het Ohridfestival plaats en is de stad en de omgeving afgeladen vol, zo hebben we begrepen. Naast veel kerkjes (er schijnt voor elke dag in het jaar een kerkje te zijn, dus zo’n 365), is er een oud Grieks amfitheater dat er al is sinds de 2e eeuw voor Christus. Bovenop de heuvel, waar het dorp tegenaan ligt, staat al meer dan 1000 jaar het Fort van Samuel, uit de tijd dat Ohrid hoofdstad was van het eerste Bulgaarse Rijk. Daarnaast is Ohrid bekend omdat hier het Cyrillisch schrift zou zijn ontstaan en op het centrale plein ziet één boom al meer dan 900 jaar alles aan zich voorbij trekken.

Zo’n groot (nu nog rustig) meer vraagt om een boottocht en we hebben een dagtrip gemaakt (€ 10 p.p.) naar één van de oudste kloosters van het land, Sveti Naum, zo’n 30 km zuidelijker, op de grens met Albanië. Dit was een, soms wat frisse, prachtige boottocht met zicht op dorpjes, besneeuwde bergtoppen van het nationale park Galicica, waar het Macedonische deel van het meer aan gelegen is. In de omgeving van het klooster hebben we heerlijk in de stille natuur een wandeling gemaakt, de bron ontdekt waar het meer van Ohrid ontspringt, het oude klooster met de pauwen bewonderd en de bijbehorende toeristenstroom.

Dwars door het meer loopt de grens met Albanië. De plaats Ohrid en het Macedonische deel van het meer staan op de Unesco Werelderfgoedlijst, het Albanese deel niet. Zo mogen de Albanezen dus wel vissen op de zeldzame witte forel die in het meer leeft en de Macedoniërs niet, die importeren die vis dus gewoon uit Albanië (en dat moet je maar geloven als de vis op je bord ligt;-)).

Bij ons appartement hadden we fietsen tot onze beschikking en daar hebben we graag gebruik van gemaakt. We hebben langs het meer diverse mooie routes afgelegd en wat dorpjes bezocht. We troffen in de slaperige dorpjes regelmatig begraafplaatsen, die per dorpje verschilden. In het ene dorpje zagen we bij elk graf 3 bankjes eromheen staan waar nabestaanden kunnen plaatsnemen als zij hun dierbaren bezoeken, bij anderen een glazen kastje met een kleurig bloemstuk en soms lagen er in de glazen kastjes ook een ei, een voetbal of andere persoonlijke herinneringen.

Soms was het fietsen ook pittig op hellingen van meer dan 10%. Net na zo'n helling stalden we, na een tocht van 22 km onze fietsen in het vissersdorpje Trpjeca, met 300 inwoners, dat ook bekend staat als het Saint-Tropez van Macedonië (??). We daalden de trappen af naar de oevers van het meer om een heerlijke Shopskasalade te bestellen. We zijn na al die jaren nog steeds fan van deze Balkangerecht. Terug omhoog zien we een stokoud echtpaar hun eten bereiden in een zwartgeblakerd keukentje. Deze mensen bieden ons een drankje aan, zo arm als ze zijn, ontroerend, we maken een paar foto's, geven aandacht aan hen, ook dat stemt hen al gelukkig. Best jammer als je daarna terugkomt bij de fietsen, ready voor een flinke klim en je ziet een platte band. Karin besluit aan te bellen bij een huis naast de kerk, ene Hristo en Jovanka doen de deur open, een echtpaar van tegen de 60. Ze spreken geen woord Engels, hebben geen fietspomp, maar ze bellen met allerlei mensen om "ons probleem" op te lossen en wij moeten plaatsnemen in hun tuin, krijgen ondertussen wijn, snacks, gebak, wijn en wijn. Als de band klaar lijkt voor de klim over de berg, moeten we ons best doen om niet te hoeven ingaan op de invitatie met hen mee te eten! Ongelooflijk, zo gastvrij! Met de langzaam leeglopende band en de snellere terugreis kwamen we toch nog goed aan bij ons appartement.

Macedonië kent veel imkers die honing winnen en langs de weg en op de markt te koop wordt aangeboden. Ook zie je bij vrijwel elke woning een stuk moestuin waarmee men voorziet in de dagelijkse voedselvoorziening. Hand in hand met de bijenteelt gaan de druivenstruikjes die je overal tegen de hellingen ziet. Naast fervent bierdrinker, niemand lijkt daarbij gehinderd door werktijd, is men hier ook fan van een goed glas wijn en de rakija, ouzo en schnaps kwamen ook nog op ons pad (in ons glas). Die laatste doet het ook leuk bij het zemen van je ramen.

Vlak voordat we op vakantie gingen, werd het onrustiger in Macedonië, waarvan ook melding werd gemaakt in de buitenlandse media, omdat een politie-inval had plaatsgevonden in de stad Kumanovo, 40 km ten noorden van de hoofdstad, waarbij 14 burgers en 8 agenten om het leven kwamen. In Ohrid lijkt deze politieke onrust ver weg, blijkt uit de agent die we op een terras in het centrum zagen met zijn kogelvrije vest aan en met een halve liter bier voor zijn snufferd.


Duidelijk was dat een deel van de bevolking klaar is met de zittende president en de oppositie een grote demonstratie aangekondigde voor 17 mei jl. In de aanloop naar deze demonstratie zijn 3 ministers afgetreden, om de destabiliserende toestand waarin het land was gekomen, op te heffen. Aangezien de demo rustig was verlopen, we geen grote problemen voorzagen via berichtgeving op Twitter door Nederlandse journalisten in Macedonië en Buitenlandse Zaken behalve extra waakzaamheid geen negatief reisadvies gaf, besloten we toch Skopje te bezoeken. Per bus maakten we een prachtige rit, waarin we veel zagen van het land, bergen met sneeuwtoppen rond 3000 meter. De route door de bergen wordt binnen enkele jaren vervangen door een snelweg, die aangelegd wordt onder leiding van Chinezen, en zich kenmerkt door beperking van hoogteverschillen en zich dwars door bergen boort. Deze busrit is vrij westelijk in het land, in de buurt van de Albanese grens, met in de dorpjes veel moskeeën. In Ohrid waren we al gewend aan de dagelijkse oproepen tot gebed van de imam.

Na zo’n 4 uur stonden we in het centrum van Skopje en we keken even op toen bleek dat in onze straat ook een protestkamp was. We dachten daar enigszins uit de buurt te zitten, maar de avond ervoor had een grote tegendemonstratie plaatsgevonden van mensen die de regering steunen en dit was aanleiding voor hen geweest om ook, net als de tegenstanders, een tentenkampje te maken. In de media heeft het 2 dagen gegonsd, wie de grootste demonstratie had.

Skopje is een hoofdstad, waarbij de berichten over het aantal inwoners variëren van een kleine 700.000 tot 1 miljoen inwoners. Het busverkeer raast door de straten, met de auto kun je bijna overal komen, behalve in het autoluwe historische centrum. We brachten een bezoek aan het Het historische centrum wordt momenteel fors aangepakt, vol gepoot met sokkels en standbeelden. Oostblokgebouwen worden getransformeerd tot statige paleisachtige panden met veel zuilen en prachtige verlicht in de avond. Voornamelijk zijn dit ministeriële gebouwen en culturele instellingen. We hebben onze ogen uit gekeken tussen deze megalomane gebouwen die allemaal op circa 3 Km2 te zien zijn. Aan de overzijde van de rivier treffen we een heel ander gebied, een Turkse wijk Carsija, met veel kleine kronkelende straatjes met winkeltjes en een gemoedelijke bazaar. Wij vinden het centrum van Skopje rondom de rivier, met al die standbeelden een behoorlijk theatraal poppenkastcentrum, met te veel (grote) beelden en potsierlijkheid. Skopje tracht de allure van Budapest (?) na te bootsen, maar de gebouwen vallen eigenlijk vrijwel allemaal in het niet, omdat ze zo dicht op elkaar staan en dus niet tot uiting komen. Schokkend vonden we een absurd groot, wit, statig gebouw, met zuilen gelegen aan een plein met uiteraard een sokkel in aanbouw. We herkenden de vlag niet, maar dit bleek het gebouw van een politieke partij, de partij van de zittende regering. Wij kunnen ons niet voorstellen dat bijvoorbeeld de VVD of de PvdA zich met zo’n gebouw aan het volk durft te vertonen.

Met onze verbazing spraken we een aantal inwoners, die haalden hun schouders op: “We weten toch allang dat ze van ons stelen”. En ze bestelden nog een Rakia. De afgelopen dagen hebben we veel gelezen en ook met mensen gesproken over het hoe en waarom van deze onrust en de informatie gaat echt alle kanten uit. Duidelijk is dat de oppositie afluistertapes van 20.000 Macedoniërs in handen heeft, waaronder van politici en rechters. Ook zijn er tapes waarop ministers zeggen dat zij enkele journalisten om het leven kunnen brengen, als zij nadelig over de situatie in Kumanovo berichten? Daarentegen zegt de regering dat het Albanezen zijn die aanslagen hadden willen plegen op de regeringsgebouwen en dat zij daarom zo hebben opgetreden in Kumanovo. De bevolking van Macedonië bestaat voor 1/3 uit Albanezen, zij voelen zich vanuit die positie vaak achtergesteld en worden gesteund door de Kosovaren. Dit als onderdeel van de complexe Balkangeschiedenis maakt de gevoeligheden en issues niet makkelijk te doorgronden. Ondertussen zegt Moskou dat Amerika Macedonië wil destabiliseren, lezen we ook dat Bulgarije militairen naar de grens heeft gestuurd om een deel van Macedonië in te nemen, iets wat de Albanezen ook zouden willen en de Kosovaren misschien ook wel? Op Twitter zien we berichten dat Macedonië meer en meer ver-Albaniseert, op de plaatsnaamborden op de route Skopje – Ohrid zijn Albanese benamingen toegevoegd (klopt). Griekenland wil (al jaren) niet dat Macedonië toetreedt tot de EU omdat het land de naam gebrukt van de gelijknamige Griekse provincie en Albanië heeft (mogelijk) een Veto uitgesproken om Macedonië toe te laten treden tot de NAVO? Ondertussen wil Moskou een gasleiding onder Macedonië leggen en is invloed vanuit EU/VS ongewenst. Zegt Moskou dat de tegenprotesteerders door het westen worden betaald en hebben wij ook gelezen dat juist de mensen van de demonstratie tegen de regering op 17 mei met hun bussen zijn tegengehouden en dat de pro-regeringdemonstratie geregisseerd is door de overheid, bussen waren geregeld, 200.000 mensen een oproep hebben gekregen, hebben moeten tekenen, voorzien zijn van broodjes en drinken en mogelijk van geld om zich in Skopje te laten zien? Duidelijk is ons wel geworden uit de berichtgeving dat de groep die voor de huidige regering heeft gedemonstreerd, niet veel te vrezen heeft van de (manipulerende) overheid en veiligheidsdiensten en dat het juist uitzonderlijk is dat tegen de regering gedemonstreerd wordt. Wij zijn dit, met ons Poldermodel in Nederland, in ieder geval niet meer op deze manier gewend.

Verder hebben we in onze wandeltochtjes door de stad het Memorial house of Mother Teresa bezocht en zagen ook het Museum van de ‘Macedonie Struggle’. In deze laatste zijn we maar niet naar binnen gegaan aangezien we de live-versie op straat misschien wel interessanter vonden. We hebben in beide kampen een kijkje genomen, bij de tegenstanders zagen we een gemixt gezelschap van jong en oud en vanuit diverse achtergronden, er staan meer dan 100 tenten voor het regeringsgebouw en de voorstanders, met een paar tentjes voor het parlementsgebouw. De sfeer in beide kampen is ontspannen, in het antikamp is een perscentrum ingericht, wordt optimistisch klinkende (westerse) muziek gedraad en zijn de tegenstanders vastbesloten pas weg te gaan als de president is afgetreden. Op de dag is het rustiger en in de avond verzamelen zich na het werk, veel mensen daar om te praten over de toestand in het land. De tegenstanders vinden een stem via de oppositieleider Zaev, het is echter maar de vraag of de demonstranten hem vertrouwen als de president aftreedt. Voor nu vormen ze samen een spreekbuis tegen het optreden van de regering die zij betichten van corruptie, machtsmisbruik, geweld en buitenproportionele investeringen in Skopje, terwijl een groot deel van de bevolking arm is. De regering suggereert dat de Albanezen kwaad willen, maar juist in het anti-regeringskamp vinden alle etniciteiten elkaar en voelen zij zich verbonden tegen de huidige regering en zeggen zij dat het onderling nog nooit zo goed is gegaan in het land…

Hoe dit verder gaat? Afgelopen week is de EU gevraagd te bemiddelen en hebben de eerste gesprekken in Straatsburg plaatsgevonden. Tot die tijd is het rustig in Skopje, houden het leger en politie zich kalm, in tegenstelling tot eerdere demonstraties in het land. Het verkeer in een deel van Skopje loopt ondertussen akelig vast, omdat de tentjes van de demonstranten een belangrijke verkeersader blokkeren. De overheid heeft bij de demonstratiegebieden Dixies geplaatst, dus iedereen kan fatsoenlijk naar de wc, het afval wordt opgehaald, dus het ademt de sfeer uit van een goed georganiseerd festival…met een serieuze boodschap…

In ons Hostel in Skopje kwamen we na een dag vol indrukken terug en we waren de enige gasten. We hebben samen met gastvrouw Claudia, die een voorliefde heeft voor het songfestival, de halve finale gekeken. Bijzonder om in een Oost-Europees land mee te maken hoe fanatiek ze dat hier (onderling) beleven. Deze Claudia onderhield een hotline met haar zus die echt een songfestivalexpert bleek te zijn. Macedonië zong vals, mocht niet door, maar dat gaf helemaal niet, want Albanië deed het goed, net als andere omliggende landen en zo zie je maar dat muziek verbindt…

Vlak voordat we vrijdag naar de douane gingen op het vliegveld, ontmoetten we de eigenaar van het hostel in Skopje in Ohrid op de luchthaven. Een hartelijke tweede ontmoeting, we moesten snel terugkomen, we hoefden niet te boeken, een berichtje was voldoende en betalen hoeven we ook niet… en dit onderstreept, naast onze andere ervaringen, voor ons de intense hartelijkheid die mensen in Macedonië koesteren voor hun medemens, of ze die nou kennen of niet. Eén ontmoeting is blijvend…